J.C.B. (JAN) SLUIJTERS 1881 's-Hertogenbosch - 1957 Amsterdam Still life with seated nude

Details

Dit stilleven met naakt is een van de bekendste schilderijen uit het rijke en uitgebreide oeuvre van Jan Sluijters. Zelf was hij er erg trots op en hij wilde het nooit verkopen. Hij leende het schilderij wel geregeld uit aan musea in binnen- en buitenland. Na zijn dood in 1957 heeft zijn zoon Jan jr. het nog lange tijd in zijn bezit gehad. Stilleven met zittend naakt is op tientallen tentoonstellingen te zien geweest en staat afgebeeld in vele boeken en catalogi. Het werd direct door de critici bewonderd. In 1936 schreef de krant: 'Het stilleven met zittend naakt (no. 2) treft opnieuw door zijn verfijnde kleur van grijs en blauw met als tegenstelling het groen van een lap en het wit eener kan, terwijl de rug der vrouw als een teedere arabesk van enkel zacht licht is’. NRC schreef in hetzelfde jaar: ‘Het rugnaakt (...) is zoo sterk in het verband met het stilleven gedacht, dat het aan het stilleven deel heeft; het is een stilleven-naakt, dit schilderij, geen interieur met een rug-figuur en een stilleven. Wel is de figuur - waarvan slechts de rug zichtbaar is - een domineerend kleurvlak, waarvan ook de rechtstandigheid heerscht over het stilleven’. Inderdaad is het naakt op dit schilderij onderdeel van het stilleven. Doordat haar hoofd bedekt is heeft het model haar persoonlijkheid verloren en is haar verticale vorm onderdeel van de cirkelvormige compositie die draait om de schaal met vruchten. Door haar grootte is het naakt dominant, maar verder is het model gelijkwaardig aan de andere elementen van het stilleven, en heeft als tegenwicht de witte lampetkan. De kleuren zijn, net als de vormen zorgvuldig op elkaar afgestemd en, typerend voor het werk uit de jaren ‘30, vrij gematigd. Sluijters bleef een colorist: niet met lijnen, maar met kleur, grijzen, groenen en blauw, wist hij de vormen uit de donkere achtergrond naar voren te brengen. De zachte lichtval herinnert aan stillevens uit de Gouden Eeuw. Die combinatie, een naakt en een lampetkan, die de rondingen van het model spiegelt, heeft Sluijters vaak op stillevens uit de jaren '20 en ‘30 toegepast. Sluiters zei er zelf over: ‘Dat schilderij hier: een vrouw en een vaas. Het wit van die lampetkan, de contour daarvan, doen mee aan het sentiment van de vrouw in haar visionaire stemming’.

In de jaren ‘30, de tijd waarin hij dit schilderij maakte, was Jan Sluijters met zijn eigen stijl de beroemdste Nederlandse kunstenaar geworden. Hij stond bekend als schildersbeest, maar was in werkelijkheid een zoekend en hardwerkend schilder met een grote talent en kleurgevoel. In zijn vroege jaren had Sluijters alle nieuwe -ismen in de schilderkunst verwerkt: fauvisme, luminisme en expressionisme, tot hij zijn zijn eigen stijl gevonden had. Evenals vele andere kunstenaars in de jaren twintig maakte Sluijters een ‘retour à l’ordre’: een terugkeer naar een gematigd klassieke, figuratieve stijl. Wat niet veranderde was zijn enorme plezier in het schilderen en zijn uitbundig en geraffineerd gebruik van kleur. Het maakte hem allesbehalve een ouderwetse schilder. Zelfs na de oorlog werd zijn werk een belangrijke inspiratiebron voor de kunstenaars van de CoBrA beweging. De criticus Kasper Niehaus schreef: ‘Hij stak alle stromingen over zonder erin te verdrinken.’ In contrastrijke, felle kleuren, in stoutmoedige verfstreken ontstonden kleurige landschappen en uitbundige bloemstillevens en portretten van prominente Nederlanders. Sluijters maakte veel liefdevolle portretten van zijn gezin, maar vrouwen bleven zijn favoriete onderwerp.