J.TH. (JAN) TOOROP 1858 Poerworedjo (Indonesië) - 1928 Den Haag (Nederland) Gezicht op Veere, Zeeland

Details

Met dit kleine schilderij geeft Jan Toorop ons het gevoel van de zomer in Zeeland. We zien een dijk langs een kanaal die een diagonaal trekt over het schilderij en die voor een enorme diepte zorgt. Een huisje ligt lager dan het water, beschermd door de dijk in de schaduw. Op het water zijn de bootjes realistischer geschilderd en ook het het stadje Veere, met de Grote Kerk en de toren van het stadhuis, is direct herkenbaar. Het heldere Zeeuwse licht is gevangen in een mozaïek van kleurige streepjes en blokjes.

Vanaf 1903 bracht Jan Toorop elk jaar de zomer door in Domburg. Er ontstond een ‘s zomerse kunstenaarskolonie rondom Toorop en de kunstenares Mies Elout-Drabbe, die in Domburg woonde. Zij was getrouwd met Johannes Elout van Soeterwoude, die directeur was van de Domburgsche Zeebadinrichting. Haar atelier was een verzamelplaats voor kunstenaars. Piet Mondriaan, een van de schilders die er graag kwamen, beschreef het als een plek waar het ‘de ene keer vol was met kunstvrienden, een andere keer rustig en een uitgelezen plekje om er zo goed als zwijgend thee te drinken.’ Vanaf 1911 organiseerde Jan Toorop elke zomer een tentoonstelling in een eenvoudig tentoonstellingsgebouwtje waar de in Domburg verblijvende kunstenaars konden exposeren. Toorop en zijn dochter Charley, Mies Elout-Drabbe, Piet Mondriaan, Jacoba van Heemskerck, Lodewijk Schelfhout en Marie Tak van Poortvliet toonden er hun werk, naast veel nu vergeten schilders.

Jan Toorop was een kunstenaar die zich steeds vernieuwde. Hij was goed op de hoogte van wat er elders in Europa gebeurde, en verwerkte de nieuwste stromingen graag in zijn eigen werk. Zijn experimenten met allerlei stijlen en technieken hadden een enorme invloed op een jongere generatie kunstenaars, als Jan Sluijters, Leo Gestel en Piet Mondriaan. Belangrijk was zijn verwerking van het Franse divisionisme. In navolging van de Franse schilders Seurat en Signac zette Toorop de verf in contrasterende stippen kleur op het doek, met de bedoeling dat de kleuren zich pas zouden mengen in het oog van de beschouwer en een sterkere sensatie van het licht teweeg zouden brengen. Al in 1885 maakte Jan Toorop schilderijen die hij opbouwde uit kleine puntjes kleur. Na 1900 werden de stipjes brede streepjes van pure kleuren naast elkaar, waarin hij het landschap modelleerde. Op ons schilderij heeft hij deze techniek met grote durf gebruikt. Het hele werk is opgebouwd uit brede, helder gekleurde streepjes. De richting van de streepjes geeft de vormen en de diepte aan. Ondanks deze bijzondere techniek is het formele aspect niet het belangrijkst. Als een impressionistisch schilderij geeft het werk je direct het gevoel van een mooie zomerse dag in Zeeland. Mondriaan voerde in deze jaren deze techniek nog veel verder. Voor hem was het een stap op weg naar de abstracte kunst. Toorop zelf sloeg een heel andere weg in. Alleen in Zeeland gebruikte hij deze techniek nog, en na 1910 helemaal niet meer. Zijn aandacht was nu gericht op meer monumentale (katholieke) kunst. Onder de Zeeuwse vissers en boeren vond hij de modellen voor zijn schilderijen met profeten en apostelen.

Gezicht op Veere is slechts een keer tentoongesteld: in 1910 in het pas geopende Kunsthaus Zürich, toen en nog altijd een vooraanstaand museum voor moderne kunst. Op de achterzijde is nog het stempel te zien van de Zwitserse douane. Dat Toorop hier met 19 schilderijen exposeerde, zegt veel over zijn internationale betekenis in die jaren. Het schilderij ging daarna terug naar Toorops vriendin Mies Elout Drabbe van wie het was. Het was de laatste keer dat ons schilderij in het openbaar te zien was. Het werk bleef altijd in de familie en is nu voor het eerst weer te zien.