L. (LEO) GESTEL 1881 Woerden - 1941 Hilversum Dame met bontstola, zittend op een boot op het IJ te Amsterdam

Details

Dit bijzondere portret op groot formaat stamt uit het allereerste begin van Leo Gestels carrière. Voor het schilderij poseerde Bertha Langerhorst, die rond deze tijd met Gestels vriend en collega Jan Sluijters trouwde. Zij poseert op de pont over het IJ in Amsterdam, op de achtergrond zien we het silhouet van de stad. Kennelijk is zij de stad in geweest om te winkelen, gezien de hoedendoos naast haar. Opvallend bij Gestels portretten is dat er altijd een sterke relatie lijkt te zijn tussen de geportretteerde en de beschouwer. Meestal kijken Gestels geportretteerden indringend het schilderij uit. Hier lijkt ze haar blik net even af te wenden, zich bewust dat zij wordt bekeken. Gestel werd in 1901 een leerling van de Amsterdamse Rijksakademie waar hij bevriend raakte met zijn medestudent Jan Sluijters. In de jaren die volgden zouden ze samen een vergelijkbare ontwikkeling doormaken, waarin ze zich langzaam losmaakten van de academische manier van schilderen. Vanaf het moment dat hij in 1903 van de Amsterdamse Rijksakademie af kwam, viel Gestels grote talent op. Vooral zijn tekenvaardigheid was groot, niet verwonderlijk, omdat Gestel opgeleid was als tekenleraar. Zijn vader was directeur van de Avondteekenschool in Woerden en van hem kreeg hij zijn eerste tekenlessen. Zijn vrienden op de academie noemden Gestel, die eigenlijk Leendert heette, ‘Leonardo’, naar de alleskunner Leonardo da Vinci. Vanaf dit moment ondertekende hij zijn werk met ‘Leo Gestel’. Zijn atelier aan de Jan Steenstraat in de Amsterdamse Pijp, die de ‘Jan Steenzolder’ werd genoemd, was in deze jaren een trefpunt voor jonge schilders, schrijvers, musici en kunstliefhebbers. Om in zijn levensonderhoud te voorzien maakte Gestel ontwerpen voor sigarettenreclames, affiches en illustraties voor boeken, kranten, dagbladen en zelfs verpakkingsmateriaal. In de tijd dat hij ons schilderij maakte ontwierp hij zelfs de decoratieve straatverlichting voor de ontvangst van Koningin Wilhelmina ter gelegenheid van haar bezoek aan Eindhoven.

In 1904 reisde hij voor het eerst naar Parijs. Hij werd vooral getroffen door de experimenten met licht en kleur door zijn Franse collega's. Hij ging buiten schilderen om de werking van zonlicht en schaduw in zijn werk te brengen. Ons portret toont de weerslag van die reis. Het portret is vooral een studie naar de werking van het licht. Het licht van de laagstaande winterzon komt van opzij en schampt de vrouw. Haar wang en oor, haar handen en de zijkant van haar neus vangen het licht, de rest is in de schaduw. Opvallend is hoe haar gezicht en haar lichtbruine ogen zelf licht lijken te geven. Bijzonder veel aandacht gaf Gestel aan het spel van licht en schaduw op de bontstola en de blauwe jas en de schittering op de golfjes van het IJ.

Gestels evenzeer getalenteerde vriend Jan Sluijters was met hetzelfde bezig in deze tijd. Deze reisde in 1905 met de door hem gewonnen reisbeurs van de Prix de Rome naar Italië. Daar schilderde hij Bertha Langerhorst, waarmee hij kort daarvoor was getrouwd, zittend op een muurtje op een van de heuvels van Rome met op de achtergrond een panorama van de stad. Dit schilderij, nu in het Stedelijk Museum in Amsterdam, doet sterk denken aan ons portret, dat Leo Gestel maakte van dezelfde vrouw. Ook hier gaat het om een portret bij tegenlicht, waarbij het gezicht van de vrouw uit de schaduwen van haar hoed te voorschijn komt. Op beide werken is er een weids landschap te zien op de achtergrond. Hoe conservatief de kunstwereld in Nederland nog was mag blijken uit het feit die bijzondere manier van het schilderen van een portret in 1905 niet geschikt werd geacht om geëxposeerd te worden toen Sluijters het naar huis had gestuurd.