J.C.B. (JAN) SLUIJTERS 1881 's-Hertogenbosch - 1957 Amsterdam Flamenco Danseressen, Sevilla - Parijs

Details

Deze bijzondere en vrijwel onbekende pasteltekening stamt uit een cruciale fase van Sluijters ontwikkeling. We zien een optreden van een Spaanse dansgroep. De twee danseressen worden beschenen door felle elektrische voetlichten, een nieuwigheid in die tijd, die grote indruk maakte op kunstenaars. Het sterke contrast tussen licht en donker en de harde schaduwen heeft Sluijters hier de hoofdrol gegeven. Door het licht is alle aandacht gericht op de twee danseressen. De muzikanten en het publiek verdwijnen bijna in het donker. De tekening is vol van de energie en beweging die de voorstelling ook gehad moet hebben.

In 1904 had Jan Sluijters de Prix de Rome gewonnen. Deze belangrijkste prijs voor jonge kunstenaars stelde hem in staat vier jaar lang naar het buitenland te gaan om daar de kunst te bestuderen. De prijs veranderde Sluijters werk en ideeën over kunst voorgoed, maar anders dan de jury had bedoeld. Zijn eerste reis ging naar Italië, waar hij met steeds meer tegenzin de voorgeschreven klassieke meesters kopieerde. Hij was meer geïnteresseerd in wat hij zag in de Romeinse volksbuurten en in de moderne Franse kunst op de Biennale in Venetië. Zijn tweede reis moest naar Spanje en Marokko gaan, maar Sluijters wilde veel liever het hele jaar naar Parijs. Na een kort verblijf daar moest hij toch naar Spanje, waar hij in het Prado een schilderij van Velazquez kopieerde. Madrid beviel hem niet. Aan zijn vrouw schreef hij: “hoe mooi het ook zijn moge, hoe grootsch, hoe imposant, de bloembollen en de Jordaan zijn mooier”. Veel boeiender vond hij de Spaanse dansen “die men in z.g. volkstheaters nogal eens zien kan”. Hij beet zich vast in het onderwerp, maakte verschillende studies van danseressen in verschillende theaters en liet danseressen voor hem poseren op zijn kamer. Toch was hij weinig succesvol. “Een schilderijtje, voorstellende een Andalusisch danshuis, waaraan ik lang werkte, is totaal mislukt”, schreef hij in een brief. Hij begon ook aan een groot schilderij van het onderwerp. Ook dat lukte niet omdat zijn kamer te klein was. In grote haast legde Sluijters de rest van zijn verplichte programma af. In sneltreinvaart reisde hij naar Malaga, Granada, Cordoba, Sevilla, Valencia en Barcelona, omdat hij op tijd wilde zijn voor de Salon des Indépendants in Parijs. Nog net voor de sluiting arriveerde Sluijters in Parijs voor deze jaarlijkse tentoonstelling van modern gezinde kunstenaars. Na een kort verblijf in Amsterdam liet de jury van de Prix de Rome hem maar weer naar Parijs gaan “welke stad altijd zijn rêve scheen te zijn”. Hier werkte hij als een bezetene en pakte hij het thema van de Spaanse dans weer op. Onze pastel, die hij begonnen was in Sevilla, maakte hij hier af, getuige het opschrift Seville - Paris 06 dat linksonder te lezen is. Dit werk is daarmee een verslag van zijn reis en van zijn ontwikkeling in dat cruciale jaar 1906. Het werk is nog vrij gedetailleerd en gebaseerd op wat hij in Spanje had gezien en getekend. Onder invloed van de Parijse Fauvisten als Matisse en Van Dongen, werkt Sluijters later dat jaar steeds meer met grote kleurvlakken met sterke contrasten, en zoomt hij steeds verder in op een van de danseressen. Iets wat hem bijzonder interesseerde was de weergave van het nieuwe elektrische licht in de theaters, een onderwerp dat kort daarvoor door kunstenaars als Kees van Dongen was ontdekt. Ook om die reden moet onze tekening in Parijs zijn afgemaakt, waarschijnlijk is het de eerste maal dat Sluijters dit thema oppakte. In de uitbundige schilderijen van nachtelijke cafés en kermissen die in dit jaar volgden en die culmineerden in het spectaculaire Bal Tabarin kreeg het effect van het elektrisch licht de hoofdrol. Dit werk was naar de smaak van de jury in Nederland zo radicaal, dat Sluiters zijn toelage kwijtraakte. Volgens de jury had Sluijters in zijn “als schilderij bedoelde doeken” zich teveel laten meeslepen door “het valsche vernuft der nieuwste Fransche richting”.