J.C.B. (JAN) SLUIJTERS 1881 's-Hertogenbosch - 1957 Amsterdam Huisje aan de Achterweg te Amsterdam

Details

Tussen 1907 en 1909 woonde Jan Sluijters in de Kostverlorenstraat in Amsterdam-West; destijds een snel veranderende rommelige stadsrand. Hij tekende en schilderde er de fabrieksterreinen, kleine oude huisjes, de nieuwe stadsuitbreidingen en de oude zaagmolens in de Baarsjes en de omgeving van de Kostverlorenvaart. Dit Huisje aan de Achterweg is mogelijk het molenaarshuis van de molen 't Luipaard, die hij verschillende malen geschilderd heeft. De plaats en vorm van de lantaarnpaal, de houten beschoeiing langs de wal van de sloot, de sloot zelf en de vorm van de gevel zijn terug te vinden op oude foto's van de omgeving van omstreeks de eeuwwisseling. Aan de andere kant van het huis liep de Middenweg. De molen stond ter hoogte van de hoek van de Gillis van Ledenberchstraat en de huidige Eerste Hugo de Grootstraat. Sluijters woonde hier nog geen vijf minuten vandaan. In 1931 werd de molen gesloopt om plaats te maken voor nieuwbouw. De snel veranderende stad was een thema dat door de kunstenaars van de Haagse en de Amsterdamse school al was ontdekt aan het einde van de negentiende eeuw. Vooral voor Breitner was het een favoriet onderwerp. Sluijters deed het echter heel anders. Hij was in 1907 teruggekeerd in Amsterdam na een lang verblijf in Spanje, Italië en Frankrijk, waar hij zich had ondergedompeld in de allernieuwste kunst. Hij was vooral sterk geïnspireerd geraakt door de spontane manier van schilderen en de felle kleuren van de moderne schilders in Parijs, als Toulouse-Lautrec, Derain, Matisse en Van Dongen. Zijn ervaring aldaar zorgde voor een enorme ontwikkeling in zijn werk en zijn persoonlijke verwerking van de actuele Franse kunst schudde het gezapige en behoudende kunstklimaat in Nederland op. Zijn invloed op andere kunstenaars was groot. Het werk uit deze periode leidde tot de typisch Nederlandse kunststroming van het Luminisme. Sluijters zorgde met zijn werk uit deze jaren voor een doorbraak van het modernisme in Nederland. Uiteindelijk bracht hij er een bredere acceptatie van de moderne kunst mee teweeg.

De Franse invloed op zijn werk in deze periode is onder meer te zien in het steeds meer loslaten van de werkelijke kleur en vorm. Sluijters gebruikte van elkaar losgemaakte verftoetsen en versterkte de kleurcontrasten. Daarnaast beperkte hij de dieptewerking in zijn schilderijen. Op ons schilderij wordt de gevel van het huisje afgesneden door de lijst waardoor we niet verder kunnen kijken en de ruimte heel ondiep wordt. Een klassieke kunstenaar had zeker gezorgd voor een doorkijkje naast het huis. We zien het huisje vanaf de overkant van een vaart of sloot, waarvan de houten beschoeiing een stevige horizontale fundering aan de compositie geeft. Klassiek en nieuw tegelijkertijd is de lantaarnpaal als repoussoir op de voorgrond, die de verschillende delen van het schilderij met elkaar verbindt. De losse toetsen en de kleuren, vooral het paars, waar Sluiters in deze periode een grote voorkeur voor had, geven het schilderijtje een zinderende aanwezigheid.

Naast de fauvisten en met name Kees van Dongen, liet Sluijters zich vooral ook door Vincent van Gogh inspireren, die al in 1890 was overleden, maar die nog steeds niet erg bekend was in Nederland. Het gebruik van losse, dynamische verfstreken doet direct denken aan het werk van Van Gogh en de kleurcontrasten, blauw naast rood en de mengeling van lichtblauw, violet en groen zijn zeker geïnspireerd door het werk van deze toen nog omstreden voorloper. Sluijters had het werk van Van Gogh al leren kennen tijdens zijn studie aan de Rijksakademie, op een kleine tentoonstelling bij de Amsterdamse kunsthandel Buffa in 1901. Een paar jaar later was Van Goghs werk op grotere schaal te zien in het in het Stedelijk Museum. Er ontstond een vurig debat in Nederland tussen de bewonderaars en de tegenstanders. Sluijters verdedigde Van Gogh fel. In een ingezonden brief aan De Telegraaf schreef hij: “Waarom moest de Groote Vincent naar ’t buitenland vluchten?”